Szacuje się, że na choroby alergiczne cierpi nawet 30% osób w społeczeństwach krajów wysokorozwiniętych. Coroczny wzrost liczby zachorowań sprzyja zainteresowaniu i poszukiwaniu wiedzy w kwestii funkcjonowania układu immunologicznego. Aby właściwie leczyć oraz zwiększać komfort życia alergików, konieczne jest szczegółowe poznanie czynników wpływających na powstawanie alergii, a także mechanizmów odpowiadających za nasilenie lub ustępowanie dolegliwości. Skąd bierze się alergia?

Alergia – mechanizm powstawania

Alergia powstaje najczęściej w oparciu o reakcje nadwrażliwości typu pierwszego, czyli reakcje natychmiastowe, związane z przeciwciałami w klasie E (IgE).

Kaskada zdarzeń zaczyna się od rozpoznania alergenu przez komórki dendrytyczne. Pełnią one rolę pierwszego filtra, który przekazuje wiadomości o krążących w organizmie substancjach. Zdobyte fragmenty alergenów są prezentowane limfocytom T, odpowiedzialnym za decyzję o dalszej reakcji na konkretne substancje obce. U pacjentów ze skłonnością do alergii, układ immunologiczny wykazuje się szczególnym wyczuleniem nawet niskie stężenia substancji obcych, które są ignorowane przez osoby zdrowe. Limfocyty T przekazują informacje limfocytom B, które odpowiadają za produkcję przeciwciał (immunoglobulin) typu E. Stanowią one kluczowy element w procesie nadmiernej, nieprawidłowej odpowiedzi organizmu. IgE mają kształt litery Y. Kotwiczą się stopką na powierzchni komórek tucznych (mastocytów), natomiast wolne ramiona mają zdolność do rozpoznawania danych alergenów. Kiedy IgE pochwycą określoną obcą substancję, mastocyt odpowiada uwolnieniem dużej ilości histaminy – substancji powodującej rozwój objawów typowych dla alergii. Histamina wykazuje się działaniem rozkurczającym naczynia krwionośne, co skutkuje obniżeniem ciśnienia tętniczego, zwiększa przepuszczalność naczyń krwionośnych (skąd bierze się katar, wysypka czy łzawienie) oraz drażni zakończenia nerwów i powoduje swędzenie lub ból.

Przykre dolegliwości związane z wyrzutem histaminy pojawiają się przy drugim i kolejnych zetknięciach z alergenem. Pierwszorazowy kontakt to czas rozpoznania wrogiej substancji i „zbrojenia się” organizmu w przeciwciała IgE.

Reakcje typu natychmiastowego mają często przebieg dwuetapowy. Pierwsza faza (natychmiastowa) rozpoczyna się w kilka sekund lub minut po kontakcie. Objawy pojawiają się gwałtownie, ale szybko ustępują. Faza opóźniona rozwija się w kilka godzin od zetknięcia z alergenem. Dolegliwości narastają powoli i równie wolno nikną, dlatego nawet po szybkim ustaniu objawów fazy wczesnej, warto mieć na uwadze możliwość pojawienia się fazy drugiej i wykazać się szczególną uwagą wobec chorego.

Co wywołuje alergię?

Aby doszło do wystąpienia reakcji alergicznej, konieczny jest kontakt z alergenem. Czynnikiem uczulającym może być praktycznie wszystko, jednak to białka zwierzęce oraz roślinne najczęściej wywołują objawy chorobowe. Do innych, popularnych alergenów zaliczymy:

• pleśń,
• roztocza,
• lateks,
• leki (szczególnie antybiotyki),
• niektóre metale (np. nikiel).

Chcąc uchronić się od dokuczliwych dolegliwości, alergik musi unikać kontaktu z czynnikami uczulającymi. Sprawa wydaje się szczególnie trudna, gdy do typowych symptomów skórnych dołącza się astma. W dobie powietrza wątpliwej jakości, astmatycy powinni zwracać szczególną uwagę na czystość przestrzeni życiowej.